De Vereniging tegen de Kwakzalverij blijft ageren tegen niet-reguliere geneeswijzen en stelt zich daarbij onwetenschappelijk op, betoogt wetenschapsfilosoof Kees Hellingman.
De zaak van de Duitse niet-reguliere genezer Klaus Ross zet het debat tussen reguliere en niet-reguliere geneeswijzen weer op scherp. Van een open, constructieve en vruchtbare discussie is helaas nooit sprake geweest.
De Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) speelt daarbij een kwalijke rol. Haar stellingname is zowel onwetenschappelijk als polariserend. Met verbazing las ik in het artikel 'Sterfgevallen smet op Duitse beroepsgroep' (Trouw, 5 augustus) de uitspraken van Menso Westerouen van Meeteren, werkzaam bij de Vereniging tegen de Kwakzalverij: 'Toch kent Duitsland geen geschiedenis van ernstige incidenten, beaamt Westerouen van Meeteren. Volgens hem komt dat doordat de situatie daar minder gepolariseerd is dan hier, en reguliere artsen en Heilpraktiker beter samenwerken.'
Het is verbazend om dit te horen uit de mond van iemand wiens vereniging in ons land de polarisatie tussen regulier en niet-regulier al vele decennia met verve in stand houdt.

Wetenschappelijke houding

Samenwerking tussen stromingen binnen de geneeskunde is meer dan gewenst. De tegenstanders van de niet-reguliere geneeskunde roep ik op om een meer wetenschappelijke houding aan te nemen en het onderzoek naar de werking en effecten van niet-reguliere geneeswijzen serieus te nemen. Dat is iets anders dan meta-analyses op gedane onderzoeken los te laten. Enige vorm van nieuwsgierigheid en oprechte interesse in het mechanisme achter vele, soms wonderbaarlijke genezingen mag van wetenschappers verwacht worden.
Neem bijvoorbeeld het placebo-effect, de genezende kracht van pillen en poedertjes zonder werkzame stof. Bij wetenschappelijk geschoolde denkers roept dit onverklaarde effect onderzoeksvragen op. Is het effect genderspecifiek? Is het leeftijdspecifiek? Wat is de rol van suggestie? Enzovoorts. Maar wat zien we bij de VtdK?
In het rapport 'Alternatieve behandelwijzen en wetenschappelijk onderzoek' van 1993 (!) van de Gezondheidsraad was onderzoek doen naar dit effect een eerste aanbeveling. De voornaamste spreekbuis van de VtdK, de gynaecoloog Cees Renckens, zegt hierover in zijn proefschrift 'Dwaalwegen in de geneeskunde': 'Deze aanbeveling is wonderlijk, want bij het gewone wetenschappelijk onderzoek in de geneeskunde wordt juist zeer veel aandacht besteed aan het placebo-effect.'
Hiermee doelt hij op de correctie die wordt toegepast bij de statistische uitkomsten van effectiviteit van een geneesmiddel. Hij geeft hiermee aan geen verschil te zien tussen 'rekening houden met' en 'onderzoek doen naar' een effect.

Cliniclowns

Geen onderzoek dus. Ook op andere plaatsen in zijn proefschrift treffen we curieuze uitspraken aan, zoals het zinnetje dat hij in een artikel van 2014 herhaalt: 'Het oude adagium 'ohne Befund keine Krankheit' heeft nog weinig van zijn juistheid verloren.' Hetgeen feitelijk betekent: als uw dokter niets kan vinden, bent u niet ziek.
Zolang deze medicus het beleid van de VtdK bepaalt, komt er van enige vorm van de gewenste samenwerking niets terecht. Op bladzijde 441 van genoemd proefschrift lezen we '... dat de alternatieve artsen in feite de cliniclowns van de geneeskunde vormen'. Enkele regels verder verwijt Renckens de zogenaamde arts-kwakzalvers 'warhoofdigheid en een ernstig gebrek aan academische diepgang'.
U kunt een willekeurig onderdeel van de website van de VtdK bezoeken om vast te stellen dat deze vereniging, die zich op wetenschappelijkheid beroemt, zich zo heeft vastgezet in een gesloten antihouding jegens de niet-reguliere geneeswijzen, dat van een open wetenschappelijke houding geen sprake is. Daarmee veronachtzaamt zij zelf een elementaire regel in de wetenschap.
Een echte wetenschapper laat zich immers verrassen door de feiten en onderzoekt vooral anomalieën, verschijnselen die door de theorie niet verklaard worden, zoals het placebo-effect.